Reflectleren

Korstiaan Karels

Korstiaan Karels - Onderwijsadviseur

>> Reflectleren direct bestellen.

Informatie

Prijs	34.95
Leeftijd	Volwassenen
Aantal spelers	2 of meer
Uitgever	Driestar Educatief
Speelduur	20 minuten
Puntenbeoordeling
Educatief
Speelplezier
Differentiatie
Uitdaging
Strategie
Creativiteit
Herspeelbaarheid

Inhoud

Dit materiaal bevat 126 kaarten met reflectievragen in een stevig doosje. Kaarten rondom de zeven thema’s van de landelijk vastgestelde leraarcompetenties. Er staan per thema steeds drie vragen op de zes niveaus van reflectie van Bateson/Korthagen. Bij het spel is een boekje ingesloten met een aantal suggesties voor gebruik.

Reflectleren kan gebruikt worden bij:

Functionerings- en beoordelingsgesprekken;
POP-gesprekken en gesprekken over het bekwaamheidsdossier;
Collegiale intervisie en consultatie voor leraren en studenten;
Team(coachings)gesprekken;
Coachingsgesprekken voor leraren, directies en managementteams;
Intervisiegroepen voor (startende) leraren.

Wanneer de reflectieve dialoog uitloopt in één of meerdere ontwikkeltaken, kunnen deze een plaats krijgen in de hiervoor bij het model ontwikkelde app. Je kunt de ontwikkeltaak delen met de gesprekspartner(s) uit de reflectieve dialoog, waardoor het reflectleren een vervolg krijgt.

Beschrijving

Deze set met 126 kaarten is gebaseerd op het reflectie- en ontwikkelingsmodel voor leraren en scholen dat is ontwikkeld door ‘Samen in ontwikkeling (SAM)’ en Driestar hogeschool. Alex de Bruijn, Leon van Dalen en Neely Anne de Ronde leggen hier uit hoe dit model kan worden toegepast. Verderop in de recensie staat een beknopte toelichting van het model met een afbeelding.

Reflectie begint bij jezelf. In het onderwijs ben je als leraar zelf het gereedschap. De vragen van dit reflectie-instrument brengen zaken waar je invloed op hebt, scherp in beeld. Een pro-actieve houding zorgt ervoor dat we ons richten op zaken waar we invloed op hebben. Aandacht voor de persoon van de leraar met ‘kennis, vaardigheden en attituden zijn de kern van het model en ook herkenbaar op de kaarten.

De kaarten zijn gerubriceerd op zeven verschillende thema’s. In het kaartspel hebben deze allemaal een andere kleur. Het zijn de thema’s van de landelijk vastgestelde leraarcompetenties:

Pedagogisch bekwaam
Interpersoonlijk bekwaam
Vakdidactisch bekwaam
Vakinhoudelijk bekwaam
Samenwerken met de omgeving
Samenwerken met collega’s
Onderzoekende houding

Elk van deze thema’s heeft 18 kaartjes die vragen bevatten op de verschillende niveaus van reflectie van het model van Bateson/Korthagen’. Per categorie gaan dus een aantal vragen over de Omgeving, een aantal over je eigen Gedrag, een aantal over je Vaardigheden. Andere vragen steken in op de dieper liggende niveaus van Overtuiging, Identiteit en Zingeving.

Op ieder kaartje is dus aan de kleur te zien bij welke thema de vraag hoort. Op de achterkant staat aangegeven aan welk niveau de vraag raakt. Bij intervisie kan dus vooraf gemakkelijk een selectie gemaakt worden. Ook kunnen de vragen gesorteerd worden op niveau of thema zodat er een opbouw in het gesprek kan worden bewerkstelligd.

Het afwisselen van vragen op de verschillende reflectieniveaus helpt om verdieping aan te brengen in de dialoog. Reflectleren kan daarnaast ingezet worden om met professionals gericht te werken aan hun vaardigheid om vragen te stellen op de verschillende reflectieniveaus.

Voorbeelden van kaarten

We geven van de zeven verschillende thema’s een voorbeeldvraag. Tussen haakjes staat het reflectieniveau.

Pedagogisch bekwaam: ‘Welk cijfer geef je voor de veiligheid in je klas?’ (omgeving)
Interpersoonlijk bekwaam: ‘Wat zegt jouw manier van communiceren van jou als persoon? (identiteit)
Vakdidactisch bekwaam: ‘Hoe toon je je kwetsbaarheid in de klas?’ (identiteit)
Vakinhoudelijk bekwaam: ‘In hoeverre stem je de inhoud van je lessen bewust af op de relevantie in het dagelijks leven?’ (gedrag)
Samenwerken met de omgeving: ‘Wat is jouw opvatting over de rol van ouders in het leerproces van de leerlingen? (overtuiging)
Samenwerken met collega’s: ‘Met welke competenties lever jij toegevoegde waarde voor de school?’ (vaardigheden).
Onderzoekende houding: ‘Wat draagt het doen van onderzoek bij aan de uiteindelijke bestemming van leerlingen?’ (zingeving)

Suggesties voor gebruik.

In het boekje dat in het doosje is meegeleverd, worden een aantal suggesties gedaan voor gebruik. Een begeleider en/of gebruiker kan uiteraard hiermee variëren. Enkele ideeën die genoemd worden:

Energizer

Kies een vraag ‘boven de waterspiegel’ en een vraag ‘onder de waterspiegel’ binnen een thema en ga daarover in tweetallen het gesprek aan.

Leervragen in beeld brengen

Leg binnen één of meerdere thema’s de vragenkaartjes open op tafel en kies maximaal drie vragen die jou het meest aanspreken. Voer hierover de reflectieve dialoog met je gesprekspartner waarvan je denkt dat die jou op dit thema verder kan helpen.

Belangrijke stappen

Belangrijke stappen bij reflectie zijn:

Het herkennen van een probleem/vraag/dilemma,
Het analyseren van het probleem,
Het bewust worden van eigen aandeel daarin,
Het zoeken naar alternatieven en
Het toepassen daarvan.

Elke werkvorm die deze vijf elementen in zich heeft is geschikt om de kaarten van Reflectleren bij te gebruiken.

Toelichting op het model

Reflectie- en ontwikkelingsmodel

In het centrum van het model is de persoon van de leraar geplaatst. Jouw persoon en jouw bekwaamheden bepalen je handelen voor de klas. Veel leraren zijn zich onvoldoende bewust van de rol die hun persoonlijkheid speelt in hun handelen. Dit model helpt je om na te denken over hoe jouw identiteit zichtbaar is in de dagelijkse praktijk.

Links van de leraar staan contextfactoren waar je als leraar in het dagelijks werk mee te maken hebt. Die factoren zijn geordend van dichtbij (de groep) tot ver weg (wetgeving). De handelingen van de leraar moeten leiden tot (leer)resultaten van de leerlingen.

Het model beoogt inzicht te geven in het werken aan ‘brede’ resultaten. Daarom zijn de leerlingresultaten in drie niveaus verdeeld. Het vormingsaspect is het belangrijkste, het hoofddoel in de opvoeding. Het aanleren van kennis en vaardigheden is daarvan een wezenlijk onderdeel.

Beoordeling

Reflecteren op je eigen handelen is een belangrijk middel om een betere leraar te worden. Iemand die zichzelf kent en over zijn eigen handelen nadenkt is een betere leraar. Zo iemand kan de doelen die hij wil bereiken in het oog houden en durft keuzes te maken. De noodzakelijke ontwikkeling tot onderwijsprofessional komt onvoldoende op gang als leraren niet of te weinig reflecteren. Die ontwikkeling van leraren wordt steeds belangrijker, omdat de zorgbehoeften van kinderen veel complexer zijn geworden in de laatste decennia.

Als leraren te weinig reflecteren op hun eigen handelen, kan dat meerdere oorzaken hebben. Het zou kunnen komen doordat leraren niet weten hoe ze het aan moeten pakken, het teveel tijd kost, het niet nuttig geacht wordt of onzekerheid oplevert. Deze kaartenset helpt leraren om aan elkaar de juiste vragen te stellen. Het geeft inzicht in de verhouding tussen het eigen handelen, de contextfactoren en de resultaten van de leerlingen. Daarmee is het een hulpmiddel dat leraren helpt om te groeien in hun persoonlijke ontwikkeling. Reflectie in dialoog stimuleert professionals meer in hun ontwikkeling dan individuele reflectie. Jezelf en anderen de goede vragen stellen is lastig. Reflectleren helpt je hierbij.